Bij die wandeling kwamen we op het oorlogskerkhof terecht. Duizenden kruizen markeren duizenden graven. Op ieder kruis een voor ons totaal onbekende naam met geboorte- en sterfdatum. Nu heb ik bij zerken en ook bij overlijdensadvertenties de neiging om meteen deze twee data te vergelijken om te kijken hoe oud iemand is geworden. De gemiddelde leeftijd van de gesneuvelde jongens op de Grebbeberg ligt ergens tussen de twintig en de vijfentwintig. Stuk voor stuk waren het jonge kerels die hun prille leven gaven voor hun vaderland. Ik probeerde niet te denken aan de afschuwelijke manier waarop ze aan hun einde gekomen waren maar toch verscheen steeds als door een magische kracht aangezogen, het beeld van uiteengereten jongenslichamen op mijn netvlies. Bij één zerk bleef ik stilstaan. ‘Kees Janssen, geboren 12 januari 1919, gesneuveld 12 mei 1940, stond er sober. Geschokt staarde ik naar de kille letters. Deze jongen was op exact dezelfde datum geboren als onze Harm met als enig verschil een tijdspanne van zevenenzeventig jaar.
Over zeven jaar is onze Harm ook eenentwintig. Ik moet er niet aan denken dat hij op die leeftijd, of welke leeftijd dan ook, voor volk en vaderland zijn leven zou moeten geven. Op je eenentwintigste behoort je leven nog voor je te liggen. De vraag rees bij mij waarom het toch altijd van die jonge jongens zijn die ze als kanonnenvoer gebruiken? De gemiddelde leeftijd van de Amerikaanse soldaten in Vietnam was negentien. Je kunt hier moeilijk van mannen spreken; het nesthaar is nauwelijks van hun door jeugdpuisten geteisterde gelaat geweken. Welke idioot verzint het om deze kinderen naar het slagveld, zeg maar gerust slachtveld, te sturen? Een van de weinige redenen die ik kan bedenken is, dat deze jongens nog zo makkelijk kneedbaar zijn. Wellicht maakt een bevelen schreeuwende sergeant, zelf niet veel ouder dan zijn manschappen, op een jongen van achttien jaar nog indruk. Misschien kun je zo’n kind nog wijsmaken dat hij heldhaftig en opofferingsgezind behoort te handelen. Wat zou er gebeuren als in plaats van jongens van achttien jaar, mannen van veertig jaar door het leger werden opgeroepen om in een oorlog hun leven te geven? Mannen die thuis de verantwoordelijkheid voor een gezin hebben. Ik denk dat de ene helft niet zou gaan en de andere helft zou willen dat ze niet gegaan waren.
Als je zo over de Grebbeberg loopt dan komen dergelijke gedachten al snel bovendrijven. Wandelend tussen de duizenden graven denk je aan al die jongens die nog een heel leven voor zich hadden, die toekomstplannen hadden, die wilden trouwen, die zelf kinderen wilden. Door een vijandelijke kogel of granaatscherf werd aan hun dromen ruw een eind gemaakt. Ik moest aan de ouders van Kees Janssen, geboren 12 januari 1919, gestorven 12 mei 1940, denken. Op 15 mei 1940 capituleerde Nederland om op 5 mei 1945 uit haar as te herrijzen. De ouders van Kees moesten na de bevrijding verder in de wetenschap dat hun zoon nooit meer uit zijn as zou herrijzen. Hij was gesneuveld voor zijn vaderland en stierf de heldendood. De postuum uitgedeelde medaille heeft de moeder van Kees wellicht naast zijn foto boven het dressoir gehangen. Ter nagedachtenis aan haar zoon en als stille getuigen van een zinloze dood. Het hele oorlogskerkhof in Rhenen ligt vol met jongens als Kees Janssen. De waanzin van de oorlog, gesymboliseerd door al die weggegooide levens die daar met duizenden ver van hun ouderlijk huis begraven liggen, heeft me nooit helderder voor ogen gestaan als op die verloren zondagmiddag.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten